Naar aanleiding van de recente restauratie is een tentoonstelling ontwikkeld over de bewogen geschiedenis van het Leuvense gerechtsgebouw, gebouwd tussen 1923 en 1930. Het tweeledige karakter van het 'justitiepaleis' vormt hierbij de rode draad. Het heeft niet enkel een utilitaire functie, namelijk de huisvesting op één site van rechtbanken en gerechtelijke diensten om de rechtsbedeling optimaal te doen verlopen. Het dient ook een specifiek beeld van justitie over te brengen, en dit zowel via het architecturaal ontwerp als door de decoraties met een allegorisch en symbolisch karakter.

UPDATE CORONA: momenteel is het niet mogelijk de expo via rondleiding te bezoeken. 

Tot 12 september 2021 (Open Monumentendag) kan je deze expo in het gerechtsgebouw individueel bezoeken, op vrijdagnamiddag tussen 14 en 17 uur. Een wandelbrochure is vergezeld van extra informatie op expo-panelen en van erfgoedobjecten (bouwplannen, schetsen, foto's, brieven, ...) in vitrines. 

De tentoonstelling is hier ook vertaald in een digitale expo. Die gaat in op de architecturale vormgeving van het gerechtsgebouw, zijn inplanting in het stedelijk weefsel en de betekenisvolle wisselwerking tussen architectuur en decoratie. 

Foto van een deel van de voorgevel van het Leuvense gerechtsgebouw, [1930]. Collectie Universiteitsbibliotheek Gent.

We beginnen met de bouwgeschiedenis van het gerechtsgebouw, met oog voor de keuzes en de motieven van verschillende actoren, zoals stad, provincie en magistratuur, bij de constructie en decoratie. Als onderideel van de werderopbouwarchitectuur in Leuven na de Eerste Wereldoorlog, besteden we in de eerste plaats aandacht aan de zoektocht naar een geschikte locatie voor het gebouw en zijn inplanting in het herschapen stedelijk weefsel. Vervolgens gaan we in op het bouwprogramma en zijn vormelijke en ruimtelijke vertaling in het ontwerp van architect Oscar Francotte (1857-1935). Aansluitend komen de verdeelde reacties met betrekking tot onder meer kostprijs, vormgeving en materiaalkeuze, zowel tijdens het bouwproces als na de oplevering, aan bod. Daarna staan we stil bij de wisselende bestemmingen van de lokalen in het gebouw en het wedervaren van het gebouw tijdens de Tweede Wereldoorlog, wanneer het uitgroeit tot het administratieve hart van de bezettingsmacht voor de regio.

Foto van de voor- en zijgevel van het Leuvense gerechtsgebouw, gezien van aan de zijde van het Margarethaplein. [jaren 1930]. Collectie Universiteitsarchief KU Leuven.

Nadien duiden we de totstandkoming en de betekenis van de integratie tussen beeldende kunsten en architectuur. Voor de decoratie van het gerechtsgebouw werkt Francotte immers samen met gerenommeerde kunstenaars. Ten eerste aan de buitenzijde: de beeldhouwer Egide Rombaux (1865-1942) staat in voor het centraal gevelreliëf, terwijl Francotte voor de reliëfs onder de frontons in de hoeken van de voorgevel steunt op het vakmanschap van respectievelijk Frans Huygelen (1878-1940) en Léandre Grandmoulin (1873-1957). Ten tweede in het interieur. We wandelen langs de centrale publieke circulatie-as en belichten achtereenvolgens de binnenafwerking in de eerste wandelzaal, de traphal, de tweede wandelzaal en de zittingszalen. Albert Ciamberlani (1864-1956) decoreert het spiegelgewelf van de traphal met een plafondschildering. In de wandelzaal op de tweede verdieping brengt schilder Omer Dierickx (1862-1939) allegorieën op de rechtspraak aan op boogvelden en friezen. Tussen 1936 en 1957 draagt Pierre Van Humbeeck (1891-1964) draagt ook bij tot de decoratie tussen 1936 en 1957 met wandschilderingen in elk van de gehoorzalen. Tot slot eindigen we in het heden, met een toelichting van de recente restauratie van daken, gevels, inkomhal en zolder (2018-2020).  

Decoratie op het spiegelgewelf in de traphal van het Leuvense gerechtsgebouw. Foto Lander Loeckx.

Wie tijdens zijn digitale bezoek nog dieper in de materie wil duiken, kan de bestanden onderaan de pagina's raadplegen voor meer toelichting, (historisch) beeldmateriaal en kunstenaarsbiografieën. Als laatste voegen we een overzicht van archiefbronnen en publicaties toe. 

De tentoonstelling ‘Historische blik op het Leuvense gerechtsgebouw’ is een organisatie van de partners FOD Justitie, Regie der Gebouwen, Stad Leuven, Balie Leuven, Rijksarchief Leuven en Provincie Vlaams-Brabant. De redactie lag in handen van de Provincie Vlaams-Brabant - dienst erfgoed, Rijksarchief Leuven, Regie der Gebouwen en Studio Roma, i.s.m. Leuvens Historisch Genootschap. Voor het ontwerp van de wandelgids zorgde de lay-outdienst van de Provincie Vlaams-Brabant en de vormgeving van de expo-panelen gebeurde door Pièce Montée. We zijn alle collectiebeherende instellingen dankbaar, die ons de nodige documentatie hebben bezorgd. Hun bijdrage blijkt duidelijk uit de verantwoording bij de illustraties.